Legionella pneumophila w instalacjach wodociągowych wody ciepłej bytuje w tzw. martwych końcach instalacji (zastoiska). Najczęściej gromadzi się w osadzonej na powierzchni rur błonie biologicznej (tzw. biofilmie). Najbardziej lubi temperaturę ok. 35-37oC (przeżywa w zakresie 25-60oC). Rozwojowi bakterii w instalacji i narażeniu na nią zapobiega dezynfekcja, ale także stosowanie rozwiązań instalacyjnych i środków technicznych.
Nie mówimy tu o zagadnieniach związanych bezpośrednio z dezynfekcją (poza stosowaniem przegrzewu). Istnieją bowiem metody, które obniżają ryzyko rozwoju Legionelli „u źródła”, ponieważ niweczą warunki jej bytowania. Legionella lubi nie tylko odpowiednią temperaturę, ale też zastoiska wody.
Zalecenia dla obiektów projektowanych lub poddawanych gruntownemu remontowi
- zapewnienie dobrej jakości wody wodociągowej. Chodzi o to, by w wodzie nie było soli wapnia i magnezu, na rurach nie osadzał się kamień kotłowy oraz nie dochodziło do korozji. Osad zawierający sole wapnia i magnezu, kamień kotłowy czy osad z produktów korozji umożliwiają bytowanie samej Legionella pneumophila, jak i pozostałym organizmom tworzącym biofilm.
- czystość mikrobiologiczna wody. Rozwojowi bakterii sprzyja obecność glonów i pierwotniaków (szczególnie ciepłolubnej ameby, we wnętrzu której Legionella może bytować). Wszelkie mikroorganizmy tworzą biofilm, w którym bakteria się bardzo dobrze czuje.
- stosowanie rur z materiałów odpornych na rozwój biofilmu i samej Legionelli. Nie zaleca się stosowania przewodów z PVC. Natomiast dobrym rozwiązanie może być wykorzystanie bakteriostatycznej miedzi. Zapobiega ona kolonizacji bakterii i jest odporna na gorącą wodę, co umożliwia regularną dezynfekcję termiczną.
- prawidłowe zaizolowanie budynku oraz rur wody ciepłej i wody zimnej. Chodzi m.in. o to, żeby przegrody (ściany) nie powodowały nagrzewania wody w przewodach wody zimnej, a jednocześnie przewód wody ciepłej nie podgrzewał przewodu wody zimnej. Teoretycznie temp. wody zimnej w instalacji to 10oC. Przy upałach i braku izolacji jest to znacznie więcej, nawet powyżej 20-25°C. Oznacza to ryzyko przeżycia Legionelli także w przewodach wody zimnej;
- stosowanie cyrkulacji lub podgrzewania wspomagającego w przypadku rurociągów o pojemności powyżej 3 litrów. Maksymalny spadek temperatury powinien wynosić 5°K;
- wybór kotłów lub pomp ciepła do przygotowania c.w.u. z tzw. funkcją higieniczną lub funkcją antylegionella, czyli okresowym przegrzewem ciepłej wody. Wodę, zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, należy podgrzewać do temperatury powyżej 70oC (ale, zgodnie z nie więcej niż 80oC).
- jeśli w instalacji przygotowania wody ciepłej stosowany jest zbiornik magazynujący wodę, powinien mieć konstrukcję uniemożliwiającą rozwój bakterii Legionella (np. wężownica ze stali nierdzewnej).
Legionella a woda pitna – zalecenia eksploatacyjne
- jeśli istnieje instalacja cyrkulacji wody ciepłej, pompa cyrkulacyjna powinna być uruchamiana przynajmniej raz na dobę. Powinno się ją włączać także podczas tzw. wygrzewu antylegionellowego zbiornika c.w.u. Proces ten realizują najczęściej kotły we wskazanych odstępach czasowych. Przy dużych pojemnościach instalacji system cyrkulacji urządzeń powinien być w stanie spoczynku nie dłużej niż 8 godzin.
- czyszczenie i dezynfekcja urządzeń natryskowych (głowice prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem).
- regularne opróżnianie i płukanie urządzeń grzewczych – dzięki temu uniemożliwia się powstanie biofilmu na ścianach i dnie.
- Jeżeli możesz, zachowaj temperaturę wody w urządzeniach grzewczych na poziomie 60°C.
- stosowanie płukania instalacji wodociągowej i dezynfekcji po dłuższym okresie nieużytkowania wody, np. po wyjeździe na urlop czy przerwie wakacyjnej. Wymogi dla budynków użyteczności publicznej reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia. Brak odpowiedniego przygotowania do ponownego korzystania z budynków wyłączonych z użytkowania podczas epidemii COVID-19 przełożył się na zwiększenie zachorowań na legionellozę. Płukanie instalacji powinno trwać co najmniej 2 minuty dla małych domowych instalacji i co najmniej 5 minut dla bardziej rozbudowanych. Należy uważać, by nie wdychać aerozolu wodnego powstałego np. przy odkręceniu kranu.
