Zatrudnienie cudzoziemca bez zezwolenia na pracę? W niektórych sytuacjach można legalnie zatrudnić cudzoziemca bez dodatkowych formalności, na przykład bez uzyskania pozwolenia na pracę. Takie sytuacje nie zdarzają się jednak zbyt często.
Dla obywateli Ukrainy, Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Rosji można zamiast uzyskania zezwolenia na pracę przedstawić oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy. Ograniczeniem jest tu czas, gdy na podstawie tego dokumentu można pracę wykonywać – przez pół roku w ciągu 12 miesięcy. Zatrudnienie cudzoziemca na dłużej wymaga najczęściej uzyskania dodatkowych dokumentów. Są jednak sytuacje, kiedy nie trzeba uzyskiwać zezwolenia na pracę. Są one wskazane w ustawie o cudzoziemcach [1]. Przykłady takich sytuacji, które najczęściej dotyczą branży budowlanej, w tym instalacyjnej.
Student lub absolwent szkoły ponadpodstawowej
Do sytuacji, które zdarzają się w naszej branży, można zaliczyć pobieranie w Polsce nauki. Zatem nie musi mieć zezwolenia na pracę osoba, która:
- jest absolwentem polskiej szkoły ponadgimnazjalnej. “Szkołą ponadgimnazjalną” jest według stanu szkolnictwa na rok 2021/22 każda szkoła ponadpodstawowa. Jest nią także polska szkoła branżowa I stopnia (odpowiednik dawnej zawodówki) czy technikum. Zatem jeśli obywatel Ukrainy, np. przebywający w Polsce z rodziną, ukończy taką szkołę, może zostać zatrudniony bez zezwolenia o pracę;
- jest studentem studiów stacjonarnych odbywanych w Polsce. Czy polskie uczelnie to dobre źródło pracowników, np. tymczasowych? Jak wynika z analizy Polskiego Instytutu Ekonomicznego, w roku akademickim 2020/2021 wzrósł odsetek studentów obcokrajowców na polskich uczelniach. Aż 39 tys. spośród nich to obywatele Ukrainy (45,4%), natomiast ok. 10 tys. – obywatele Białorusi (11,5%);
Podsumowując: można bez zezwolenia na pracę zatrudnić osobę, która ukończyła polską szkołę ponadpodstawową lub studiuje w Polsce, z czego można skorzystać np. do pracy tymczasowej podczas wakacji.
Zezwolenie na pobyt czasowy = zatrudnienie bez zezwolenia na pracę
Do podjęcia pracy bez zezwolenia “wystarczy” także zezwolenie na pobyt czasowy, dotyczący kilku sytuacji. Zezwolenia na pobyt czasowy, które może być wydane w związku z wykonywaniem pracy, obejmują:
- zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej (art. 126 ustawy);
- jednolite zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (art. 114 ust. 1 ustawy);
Uwaga! Zatrudnienie cudzoziemca możliwe jest tylko na warunkach wskazanych w danym zezwoleniu na pobyt czasowy. Dlatego chcąc zatrudnić cudzoziemca na takiej podstawie, trzeba najpierw poprosić go o dokument decyzji, w którym urząd określił warunki wydania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.
- Jeśli w zezwoleniu wskazany jest inny pracodawca, trzeba będzie uzyskać dodatkowe dokumenty;
- Jeśli zamiast warunków zatrudnienia (w tym nazwy pracodawcy/stanowiska) wskazana jest podstawa zwolnienia cudzoziemca z konieczności posiadania zezwolenia na pracę, wówczas możliwe jest zatrudnienie cudzoziemca bez uzyskania dodatkowych dokumentów.
Z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolnieni są także m.in. cudzoziemcy mający zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w Polsce w związku z:
- kształceniem się na studiach (art. 144 ustawy);
- zawarciem związku małżeńskiego z obywatelem RP (art. 158 ust. 1 pkt 1 ustawy) – uwaga, cudzoziemiec nadal musi pozostawać w tym związku małżeńskim, co powinien weryfikować pracodawca, zarówno przy zatrudnianiu, jak i przy przedłużaniu współpracy z cudzoziemcem;
- łączeniem z rodziną ( art. 159 ust. 1 ustawy);
- innymi okolicznościami (art. 186 ust. 1 pkt 3, 4 lub 7 ustawy).
Zatrudnienie bez zezwolenia na pracę – „specjalne” kategorie pobytów…
Choć takie sytuacje mają miejsce raczej rzadko, warto pamiętać także o możliwości zatrudnienia bez zezwolenia osoby, która:
- ma ważną Kartę Polaka;
- uzyskała status uchodźcy – nadany w Polsce;
- ma udzieloną ochronę uzupełniającą w Polsce;
- otrzymała zezwolenie na pobyt stały wydane przez władze RP;
- ma zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
- ma zgodę na pobyt tolerowany w Polsce;
- korzysta z ochrony czasowej w Polsce;
- ma ważne zaświadczenie wydawane przez Urząd do Spraw Cudzoziemców na wniosek cudzoziemca, który ubiega się o ochronę międzynarodową.
Akt prawny
- Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 35)
