Kryzys humanitarny na Wschodzie, wojna w Ukrainie, reżim w Białorusi sprawiają, że w Polsce przybywa cudzoziemców. Niektórzy poszukują u nas pobytu tymczasowego, inni chcieliby zostać na stałe. Jedną z form pomocy takim osobom może być zatrudnienie pracownika – tymczasowo lub na stałe. W niektórych sytuacjach można legalnie zatrudnić cudzoziemca bez dodatkowych formalności, na przykład bez uzyskania pozwolenia na pracę. Od grudnia 2021 r. bardziej “przyjazne” dla pracodawcy i pracownika jest także zatrudnienie na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Zatrudnienie cudzoziemca bez zezwolenia na pracę – „specjalne” kategorie pobytów…
Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, bez zezwolenia na pracę można zatrudnić osobę, która:
- ma ważną Kartę Polaka;
- uzyskała status uchodźcy – nadany w Polsce;
- ma udzieloną ochronę uzupełniającą w Polsce;
- otrzymała zezwolenie na pobyt stały wydane przez władze RP;
- ma zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
- ma zgodę na pobyt tolerowany w Polsce;
- korzysta z ochrony czasowej w Polsce;
- ma ważne zaświadczenie wydawane przez Urząd do Spraw Cudzoziemców (zaświadczenie wydaje się na wniosek cudzoziemca, który ubiega się o ochronę międzynarodową).
Zatrudnienie cudzoziemca – studenta lub absolwenta szkoły ponadpodstawowej
Nie musi mieć zezwolenia na pracę osoba, która:
- jest absolwentem polskiej szkoły ponadgimnazjalnej. “Szkołą ponadgimnazjalną” jest według stanu szkolnictwa na rok 2021/22 każda szkoła ponadpodstawowa. Jest nią także polska szkoła branżowa I stopnia (odpowiednik dawnej zawodówki) czy technikum. Zatem jeśli obywatel Ukrainy, np. przebywający w Polsce z rodziną, ukończy taką szkołę, może zostać zatrudniony bez zezwolenia o pracę;
- jest studentem studiów stacjonarnych odbywanych w Polsce. W roku akademickim 2020/2021 wzrósł odsetek studentów obcokrajowców na polskich uczelniach – wielu z nich to obywatele Ukrainy i Białorusi. Takie osoby mogą być dobrymi kandydatami do zatrudnienia tymczasowego;
Podsumowując: można bez zezwolenia na pracę zatrudnić osobę, która ukończyła polską szkołę ponadpodstawową lub studiuje w Polsce, z czego można skorzystać np. do pracy tymczasowej podczas wakacji.
Zezwolenie na pobyt czasowy = zatrudnienie bez zezwolenia na pracę
Do podjęcia pracy bez zezwolenia “wystarczy” także zezwolenie na pobyt czasowy, dotyczący kilku sytuacji, np.
- jednolite zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (art. 114 ust. 1 ustawy);
- kształcenie się na studiach (art. 144 ustawy);
- zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem RP (art. 158 ust. 1 pkt 1 ustawy) – uwaga, cudzoziemiec nadal musi pozostawać w tym związku małżeńskim, co powinien weryfikować pracodawca, zarówno przy zatrudnianiu, jak i przy przedłużaniu współpracy z cudzoziemcem;
- łączenie z rodziną (art. 159 ust. 1 ustawy);
- inne okoliczności (art. 186 ust. 1 pkt 3, 4 lub 7 ustawy).
Uwaga! Zatrudnienie cudzoziemca możliwe jest tylko na warunkach wskazanych w danym zezwoleniu na pobyt czasowy. Dlatego chcąc zatrudnić cudzoziemca na takiej podstawie, trzeba najpierw poprosić go o dokument decyzji, w którym urząd określił warunki wydania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.
- Jeśli w zezwoleniu wskazany jest inny pracodawca, trzeba będzie uzyskać dodatkowe dokumenty;
- Jeśli zamiast warunków zatrudnienia (w tym nazwy pracodawcy/stanowiska) wskazana jest podstawa zwolnienia cudzoziemca z konieczności posiadania zezwolenia na pracę, wówczas możliwe jest zatrudnienie cudzoziemca bez uzyskania dodatkowych dokumentów.
Oświadczenie o powierzeniu pracy
Dla obywateli Ukrainy, Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Rosji można zamiast uzyskania zezwolenia na pracę przedstawić oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy. Zgodnie z nowelizacją ustawy o cudzoziemcach, na podstawie tego dokumentu pracę można wykonywać przez 24 miesiące. Zatrudnienie cudzoziemca na dłużej wymaga najczęściej uzyskania dodatkowych dokumentów.
Akty prawne
- Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 35)
- Ustawa dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r., poz. 91)
