WHO zaktualizowało niedawno wytyczne dotyczące jakości powietrza atmosferycznego. Zaostrzenie dopuszczalnych wartości wiąże się z tym, że według lekarzy i naukowców dla “PM-ów” nie ma bezpiecznego progu stężenia. Jak przełożyć te wytyczne na jakość powietrza w pomieszczeniach?
Jeśli chodzi o stężenie cząstek PM 2,5 i PM 10 w powietrzu wewnętrznym, jako poziom bezpieczny najczęściej przyjmuje się właśnie wartość zalecaną przez WHO w wytycznych dotyczących jakości powietrza atmosferycznego [1]. Takie podejście rekomenduje też organizacja Eurovent [2].
Jakość powietrza w pomieszczeniach a wytyczne WHO
Wytyczne WHO – zresztą zaktualizowane pod koniec 2021 r. po 16 latach – w zakresie pyłów zawieszonych podają następujące wymogi:
- dopuszczalne średnie roczne stężenie PM2,5 < 5 μg/m3;
- dopuszczalne średnie roczne stężenie PM10 < 15 μg/m3.
Zapewnienie tak niskiego stężenia pyłu zawieszonego w pomieszczeniach w dzisiejszym zapylonym świecie możliwe jest tylko z filtracją. Obliczeniową skuteczność filtra wyraża się przez prostą zależność:
ePM Xobl =( [PM X]zew – [PM X]wew) / [PM X]zew (1)
gdzie
[PM X]wew – stężenie cząstek pyłu zawieszonego za filtrem (wewnątrz pomieszczenia);
[PM]zew – stężenie cząstek pyłu zawieszonego przed filtrem (na zewnątrz).
Oznacza to, że dobór filtra do konkretnej instalacji powinien uwzględniać jakość powietrza zewnętrznego. Jak wskazuje w swojej rekomendacji Eurovent, wiarygodne informacje o zanieczyszczeniach powietrza zewnętrznego dostępne są w bazie danych WHO. Zebrane są w niej dane dla ok. 1600 miast na świecie do 2016 roku.
Jednak ważny jest także wpływ źródeł wewnętrznych. Termiczna obróbka żywności (szczególnie smażenie), palenie papierosów, korzystanie ze świec, lamp naftowych czy kominków oraz inne aktywności powodują zwiększenie stężenia pyłów zawieszonych. Oznacza to, że dla zachowania odpowiedniej jakości powietrza wewnątrz pomieszczeń strumień powietrza nawiewanego powinien charakteryzować się stężeniem PM 2,5 niższym niż stężenie przewidziane docelowo w pomieszczeniu (wynoszące, zgodnie ze wcześniejszymi założeniami, 5 μg/m3).
Kategorie jakości powietrza według Eurovent
Eurovent w swojej najnowszej rekomendacji proponuje, zgodnie z normą PN-EN ISO 16890, uwzględniać oba czynniki. Przy doborze klasy filtra należy uwzględnić zarówno kategorie powietrza zewnętrznego (tab. 1) i powietrza nawiewanego (tab. 2.).
Tab. 1. Kategorie powietrza zewnętrznego (ODA – OutDoor Air) [2]
| Kategoria | Opis powietrza zewnętrznego | Wymagania |
| ODA 1 | tylko okresowo zapylone | Spełnione są wytyczne WHO, tj. średnia roczna wynosi: PM2,5 ≤ 5 μg/m3 PM10 ≤ 15 μg/m3. |
| ODA 2 | z wysokim stężeniem pyłu zawieszonego | Wytyczne WHO przekroczone są nie więcej niż 1,5-krotnie, tj. średnia roczna wynosi: PM2,5 ≤ 7,5 μg/m3 PM10 ≤ 22,5 μg/m3. |
| ODA 3 | z bardzo wysokim stężeniem pyłu zawieszonego | Wytyczne WHO przekroczone są ponad 1,5-krotnie, tj. średnia roczna wynosi: PM2,5 >7,5 μg/m3 PM10 > 22,5 μg/m3. |
Tab. 2. Kategorie powietrza nawiewanego (SUP – Supply Air) dla wentylacji ogólnej [2]
| kategoria | wymagania | pomieszczenia | przykład pomieszczenia |
| SUP1 | maks. średnie stężenie roczne PM odpowiada wartości z wytycznych WHO x 0,25: PM 2,5 ≤ 1, 25 μg/m3 PM10 ≤ 3,75 μg/m3 | o szczególnych wymaganiach higienicznych (nie dot. wentylacji ogólnej) | szpitale, produkcja leków i optyki, powietrze nawiewane do pomieszczeń czystych |
| SUP 2 | maks. średnie stężenie roczne PM odpowiada wartości z wytycznych WHO x 0,50: PM 2,5 ≤ 2,5 μg/m3 PM10 ≤ 7,5 μg/m3 | przeznaczone na stały pobyt ludzi | przedszkola, biura, hotele, budynki mieszkalne, biura, sale spotkań i konferencyjne, hale wystawiennicze, teatry, kina, sale koncertowe |
| SUP 3 | maks. średnie stężenie roczne PM odpowiada wartości z wytycznych WHO x 0,75: PM 2,5 ≤ 7,5 μg/m3 PM10 ≤ 15 μg/m3 | przeznaczone na tymczasowy pobyt ludzi | magazyny, centra handlowe, pralnie, serwerownie, punkty kopiowania |
| SUP 4 | maks. średnie stężenie roczne PM odpowiada wartości z wytycznych WHO x 1,00: PM 2,5 ≤ 5 μg/m3 PM10 ≤ 15 μg/m3 | przeznaczone na krótkotrwały pobyt ludzi | toalety, klatki schodowe magazynów |
| SUP 5 | maks. średnie stężenie roczne PM odpowiada wartości z wytycznych WHO x 1,50: PM 2,5 ≤ 7,5 μg/m3 PM10 ≤ 22,5 μg/m3 | nie przeznaczone na pobyt ludzi | komory śmieciowe, centra danych, parkingi podziemne |
Jakość powietrza w pomieszczeniach a dobór filtra
W oparciu o normę PN-EN ISO 16890-1:2017-01E powstała matryca łącząca kategorie powietrza zewnętrznego i powietrza nawiewanego [2]. Eurovent wskazuje, że dla budynków o najwyższych wymaganiach higienicznych należy dobierać filtry w oparciu o klasę skuteczności dla cząstek PM1 (klasa ePM1).
Tab. 3. Klasy filtrów dobrane zgodnie z kategorią powietrza zewnętrznego (ODA) i nawiewanego (SUP) [2]
| kategorie | SUP 1 | SUP 2 | SUP 3 | SUP 4 | SUP 5 |
| klasa filtra | ePM1 | ePM1 | ePM2,5 | ePM2,5 | ePM2,5 |
| ODA 1 | 70% | 50% | 50% | 50% | 50% |
| ODA 2 | 80% | 70% | 70% | 80% | 50% |
| ODA 3 | 90% | 80% | 80% | 90% | 80% |
Źródła
- Wytyczne WHO 2021 (streszczenie w j. angielskim);
- Rekomendacja Eurovent (j. angielski).
