Separatory tłuszczu podczyszczają ścieki, które zawierają tłuszcze. Te lżejsze od wody substancje mogą powodować problemy eksploatacyjne instalacji kanalizacyjnej. Warto je stosować, bo mogą ograniczyć sytuacje awaryjne.
Separatory tłuszczu (oddzielacze tłuszczu, odtłuszczacze) umieszcza się jako pierwsze urządzenia oczyszczające za odpływem ścieków. Dzięki temu usuwa tłuszcze i oleje organiczne ze ścieków przed odpływem do oczyszczalni. Prawo nie wymaga stosowania separatorów. Jednak norma PN EN 1825-1 [1] zaleca ich używanie w zakładach wytwarzających ścieki zawierające duże ilości tłuszczu. Należy tu wymienić zakłady przemysłu spożywczego (mięsne, mleczarskie, olejowe lub wytwórnie żywności smażonej lub prażonej); zakłady zbiorowego żywienia (restauracje, bary, stołówki, smażalnie, kuchnie przemysłowe) czy wreszcie wytwórnie mydła i stearyny.
Stosowanie separatorów pozwala uniknąć problemów eksploatacyjnych. Tłuszcz wpływa on m.in. na przyspieszenie procesów gnilnych (zagniwanie ścieków), odcinając dopływ tlenu. Rozkłada się do kwasów tłuszczowych, przez które obniża się pH ścieków, a więc podwyższa ich korozyjność. Przy obniżonej temperaturze tłuszcze zestalają się na ściankach przewodów, dodatkowo absorbując inne zanieczyszczenia (np. resztki żywności). Powoduje to przyspieszoną redukcję prześwitu rur i tworzenie zatorów trudnych do usunięcia metodami mechanicznymi.
Separatory tłuszczu – elementy i zasada działania
Separator umożliwia spowolnienie przepływu ścieków na tyle, by lżejsze od wody tłuszcze wypłynęły na powierzchnię cieczy w zbiorniku w procesie flotacji. Ścieki do separatora dopływają z urządzeń takich jak wpusty podłogowe, odpływy rynnowe, zlewy, umywalki, urządzenia kuchenne i zbiorniki. Ścieki z tych urządzeń powinny najpierw przejść przez tzw. odcinek stabilizacyjny. Odcinek taki wykonanuje się z dwóch kolan 45º oraz odcinków prostych o odpowiedniej długości i spadkach (min. 2%). Dzięki temu nie dochodzi do przepływu burzliwego i powstawania emulsji, z której nie dałoby się oddzielić tłuszczu drogą flotacji. Kierownica przepływu (deflektor) wymusza przepływ ścieków tak, by oddzielone tłuszcze pozostały w górnej części komory. Podobną funkcję spełnia syfon – często uzupełniony o dodatkowy osadnik do zanieczyszczeń stałych. Odtłuszczone ścieki odpływają do kanalizacji bytowej.
Każdy separator musi mieć odpowiednią wentylację. Zwykle jest to osobny przewód wywiewny lub przez przewód dopływowy, który musi być wyprowadzony bezpośrednio ponad dach. Nie można też do niego podłączać innych przewodów wentylacyjnych.
Separatory tłuszczu – wykonanie i instalacja
Separatory występują jako urządzenia podzlewozmywakowe, podłogowe lub wolnostojące (wewnątrz budynku) lub podziemne (na zewnątrz budynku). Podczas montażu i pierwszego rozruchu separator należy w całości napełnić wodą.
Separatory podzlewozmywakowe – zbiorniki ze stali nierdzewnej lub tworzyw sztucznych, umieszczanych za zmywarką – obsługują mniejsze przepływy ścieków (0,5 l/s). Mają postać zbiorników. Tłuszcz może być usuwany ręcznie lub automatycznie, w sposób ciągły lub okresowy (np. o określonej godzinie każdego dnia). Oosady najczęściej usuwa się ręcznie.
Separatory wolnostojące (z HDPE lub stali nierdzewnej) umieszcza się w wydzielonych, wentylowanych pomieszczeniach ulokowanych blisko rampy lub placu manewrowego, co ułatwia odbiór i transport zanieczyszczeń. Urządzenia mogą być obsługiwane ręcznie, półautomatycznie lub automatycznie. Konieczność usunięcia osadów i tłuszczów ustala się na podstawie obserwacji przez wziernik lub sygnału we wskaźnika poziomu.
Jeśli w budynku nie można wydzielić odpowiedniego pomieszczenia na separator tłuszczu, stosuje się separatory tłuszczu umieszczane na zewnątrz, wykonane jako podziemne zbiorniki z betonu, tworzyw sztucznych (HDPE, laminat) i żeliwa z sygnalizatorem poziomu. Na poziomie gruntu znajduje się właz, do którego wykonania zwykle stosuje się nadbudowy. Separatory podziemne wymagają odpowiedniego posadowienia. W przypadku separatorów betonowych konieczna jest podbudowa z betonu klasy B-10 nie cieńsza niż 10 cm. Separatory z tworzyw sztucznych przy gruntach podmokłych mogą wymagać dodatkowego kotwienia, a przy nawodnionych – zabezpieczone przed wypłynięciem, np. przez kotwienie do betonowej płyty dennej.
Separator tłuszczu musi być zaplanowany i umieszczony w instalacji tak, by nie wprowadzać do niego ścieków bytowych, deszczowych czy zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi, a także środków czyszczących, które mogą tworzyć stabilne emulsje. Trzeba także oddzielać substancje stałych (stąd większość separatorów ma część osadnikową).
Eksploatacja
Najważniejsze w eksploatacji separatorów jest regularne usuwanie zgromadzonych zanieczyszczeń. Separatory trudniej dostępne (podziemne lub bez wziernika) mogą być wyposażone w sygnalizatory poziomu oraz urządzenia alarmowe, wskazujące np. konkretny poziom oleju w separatorze. Oddzielone oleje czy tłuszcze stanowią odpady. Zgodnie z katalogiem odpadów [2], tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda inne niż wymienione (czyli niż zawierające wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze) są odpadem niebezpiecznym (kod 19 08 10*). Wymaga to od przedsiębiorstwa odbierającego odseparowane substancje odpowiedniej koncesji.
Separatory wymagają regularnych przeglądów eksploatacyjnych i konserwacji – opróżnienia odpadów i czyszczenia wnętrza. Separatory tłuszczu powinny być poddawane kompleksowej inspekcji nie rzadziej niż raz na rok. Producenci zalecają zwykle dużo mniejsze odstępy, a w rzeczywistości przegląd powinien zależeć od szybkości gromadzenia się odpadów. Producenci separatorów podają graniczne napełnienie zarówno części osadowej (np. do połowy objętości), jak i części do przetrzymywania oddzielonych substancji (np. 80% objętości odpowiedniej części). Po oczyszczeniu separatora, a przed ponownym rozruchem, wymaga on całościowego napełnienia wodą.
Norma i akt prawny
[1] PN EN 1825-1. Oddzielacze tłuszczu — Część 1: Zasady projektowania, użytkowania i badania, znakowanie oraz sterowanie jakością.
[2] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów [Dz.U. 2020 poz. 10]
