Systemy detekcji gazów. Co każdy instalator wiedzieć powinien

Systemy detekcji gazów, czyli urządzenia do wykrywania i pomiaru stężeń gazów toksycznych i wybuchowych, muszą być nie tylko zgodne z wymaganiami prawnymi. Przede wszystkim trzeba je dobierać i instalować ze świadomością tego, jak działają. Projektantom zdarzają problemy z określeniem właściwej liczby detektorów i wyborem ich lokalizacji. Instalatorzy natomiast nie zawsze rozumieją, jak ważne jest prawidłowe miejsce montażu detektorów. Eksperci firmy Gazex podpowiadają, jak zaprojektować i wykonać prawidłowo działający system detekcji gazów!

materiał Partnera Strefy Instalatora – firmy Gazex

W naszym kraju istnieje kilkadziesiąt aktów prawnych regulujących stosowanie urządzeń do wykrywania i pomiaru stężeń gazów toksycznych i wybuchowych. Jedne z ważniejszych to Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 2010 r., w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. z późniejszymi zmianami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ponadto istnieją również przepisy i instrukcje branżowe określające zasady stosowania urządzeń do wykrywania i pomiaru stężeń gazów.

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji klasyfikuje urządzenia zabezpieczające przed powstawaniem wybuchu i ograniczające jego skutki jako urządzenia przeciwpożarowe. Jest to zrozumiałe, ponieważ bardzo często konsekwencją wybuchów są pożary. Zdarza się, że sam wybuch nie powoduje pożaru, ale uszkadza instalacje elektryczne lub gazowe, a te uszkodzenia mogą przyczynić się do wybuchu pożaru. Do urządzeń zapobiegającym wybuchom należą elektroniczne systemy detekcji gazów wybuchowych. Systemy te sygnalizują pojawienie się niebezpiecznych stężeń gazów a ponadto mogą włączać różne urządzenia wykonawcze ograniczające lub niwelujące zagrożenie wybuchem. Często inicjałem wybuchu są iskry elektryczne. Automatyczne wyłączenie odpowiednich obwodów elektrycznych może to zagrożenie wyeliminować. Równie skuteczne może być odcięcie dopływu gazu do rozszczelnionej instalacji gazowej lub włączenie wentylatorów w celu usunięcia niebezpiecznej atmosfery. Do pozbycia się z obiektu gazów lżejszych od powietrza może wystarczyć automatyczne uchylenie klap oddymiających.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury nakazuje stosowanie urządzeń sygnalizacyjno-odcinających we wszystkich pomieszczeniach, w których sumaryczna moc grzewcza urządzeń gazowych przekracza 60 kW. Urządzenie sygnalizacyjno-odcinające to system detekcji gazu sprzężony z zaworem odcinającym. Jeżeli urządzenie zostanie uzupełnione o czujkę przeciwpożarową lub spięte z systemem ppoż, to w przypadku pożaru automatycznie zostanie odcięty dopływ gazu i to już w jego początkowej fazie. Gdyby w wyniku oddziaływania wysokiej temperatury nastąpiło rozszczelnienie instalacji gazowej to wypływający gaz wzmagałby ogień. Widać, że takie rozwiązanie techniczne nie tylko może zapobiec wybuchowi, ale również ograniczyć intensywność pożaru.

Niestety, przytoczone powyżej Rozporządzenia nie są zbyt precyzyjne. Decydującą rolę przy wyborze, konfiguracji i sposobie wykonania systemów detekcji gazów odgrywa wiedza i doświadczenie projektantów. Tylko oni, znając konstrukcję i przeznaczenie obiektów oraz oczekiwania użytkowników, mogą ocenić ryzyko i projektować systemy, które zapewnią bezpieczeństwo i będą zgodne z aktualnymi przepisami budowlanymi i przeciwpożarowymi. Jeżeli uznają system detekcji gazów palnych za urządzenie przeciwpożarowe, to muszą zadecydować o rodzaju okablowania i sposobie zasilania systemu ( sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu czy nie, czy ma mieć awaryjne podtrzymanie napięcia). Projekty powinny być uzgadniane z rzeczoznawcami do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.
W uzasadnionych przypadkach w obiektach wyznacza się przestrzenie zagrożone wybuchem, które mogą być podzielone na strefy ( strefa: 0; 1; 2; 21; 22; 23;). Systemy detekcji gazów, jako urządzenia elektryczne, aby pracować w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, muszą spełniać wymogi dyrektywy ATEX.

Zmierzenie stężenia gazu nie jest tak proste jak pomiar wielkości elektrycznych, odległości czy powierzchni. Multimetry i dalmierze laserowe pozwalają wykonywać pomiary szybko i precyzyjnie. Wyniki są jednoznaczne. Natomiast nie da się policzyć cząsteczek gazu w jednostce objętości. Trzeba dokonać konwersji wielkości fizycznej, jaką jest stężenie gazu, na wielkość elektryczną, którą łatwo zmierzyć. Dokonuje się tego przy użyciu sensorów gazu. Są to elementy, które zmieniają swoje parametry pod wpływem monitorowanego gazu. Najczęściej stosuje się sensory katalityczne¹⁾, elektrochemiczne²⁾, półprzewodnikowe³⁾ i absorpcyjne w podczerwieni (infrared)⁴⁾. Działają one w oparciu o zupełnie różne zjawiska fizyko-chemiczne i stąd mają różne właściwości pomiarowe. Różnią się czułością, selektywnością, zakresem stężeń monitorowanego gazu, zakresem temperatury pracy, liniowością charakterystyki pracy, podatnością na zakłócenia przez parę wodną i gazy tła. W miarę upływu czasu sensory zmieniają swoje parametry pomiarowe i wymagają korekty wskazań ( kalibracji, wzorcowania). Sensory są implementowane do detektorów gazu – urządzeń, które potrafią zinterpretować zmiany parametrów sensorów oraz zwizualizować pomiary stężeń i, jeżeli pracują w systemie detekcji gazu, przesłać informację do jednostki nadrzędnej (centrali). Detektory wykorzystuje się do detekcji gazów palnych (wybuchowych) i toksycznych. Gazy palne mogą wybuchnąć tylko w określonym stężeniu z powietrzem – między dolną a górną granicą wybuchowości (DGW⁵⁾ i GGW⁶⁾. Dla zapewnienia bezpieczeństwa gazy te należy wykrywać znacznie poniżej DGW – najczęściej w stężeniach poniżej jednego procenta. Niektóre gazy wybuchowe są również toksyczne, np. pary toluenu, ksylenu i benzenu, amoniak, siarkowodór i wiele innych. Nawet tlenek węgla w stężeniu powyżej 15% (stężenie śmiertelne) może wybuchnąć. Stężenia toksyczne są kilkaset razy niższe niż wybuchowe i do ich wykrycia wymagane są znacznie czulsze detektory. Zdefiniowano 3 rodzaje stężeń toksycznych na stanowisku pracy: NDS⁷⁾, NDSCh⁸⁾, NDSP⁹⁾. Wielkości tych stężeń podane są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej. NDS i NDSCh są to wielkości uśredniane, więc ich pomiar wymaga bardziej rozbudowanych elektronicznie urządzeń niż pomiar wartości chwilowych. Wartość NDSP nie jest ustalona dla wielu niebezpiecznych gazów toksycznych. W takich przypadkach przy ustalaniu progów alarmowych warto posłużyć się kartami charakterystyk substancji niebezpiecznych publikowanymi przez Centralny Instytut Ochrony Pracy. Przy monitorowaniu gazów należy zdecydować, co jest priorytetem – ochrona ludzi przed zatruciem czy obiektów przed wybuchem. Cel determinuje zastosowanie w detektorach odpowiednich sensorów. W użyciu są detektory przenośne i stacjonarne. W przypadku stosowania urządzeń przenośnych trzeba stworzyć procedury posługiwania się nimi i egzekwować od pracowników ich przestrzeganie. Należy zapewnić wymaganą ilość sprzętu, odpowiednie warunki przechowywania i łatwość dostępu oraz uwzględnić konieczność ładowania akumulatorów. Systemy stacjonarne działają w sposób ciągły, niezależnie od postępowania pracowników. Przekroczenie ustalonych stężeń sygnalizowane jest akustycznie i optycznie, przy czym mogą być automatycznie aktywowane systemy ograniczające groźbę zatrucia lub wybuchu (np. włączenie intensywnej wentylacji, odcięcie dopływu gazu lub wstrzymanie procesu technologicznego). Dodatkowo sygnał alarmu może być przekazywany do służb lub osób zobowiązanych sprawdzić jego przyczynę. Wskazania systemu mogą być w sposób ciągły archiwizowane, co daje obraz warunków na stanowiskach pracy.

Zdarza się, że projektanci mają problem z określeniem właściwej liczby detektorów i wyborem ich lokalizacji. W instrukcjach obsługi lub materiałach marketingowych podawane są „promienie działania” detektorów. Trzeba pamiętać, że są to dane przybliżone. Detektory wykrywają gaz w miejscu zainstalowania! Gaz musi wniknąć do komory pomiarowej detektora. „Promień działania” jest wyłącznie pomocą projektową do wstępnego określenia liczby urządzeń. Wybór producenta urządzeń na podstawie „promienia działania” nie jest zatem polecanym rozwiązaniem, ponieważ wszystkie detektory działają podobnie i w rzeczywistości mają ten sam „promień działania”. Podawanie większego promienia działania urządzeń przez konkurujące firmy jest tylko chwytem marketingowym zachęcającym do zastosowania ich rozwiązań.
Przy projektowaniu systemów detekcji często przyjmowany jest 8-metrowy promień działania detektorów. Ale rysowanie na planie monitorowanego obiektu okręgów o tym promieniu powinno być wyłącznie pierwszym etapem projektowania. Oczywiście odstępstwa od promienia 8 m w jedną lub drugą stronę są dopuszczalne.

Do zagadnienia trzeba podejść po inżyniersku. W pierwszej kolejności należy wybrać miejsca, w których gaz mógłby się gromadzić w przypadku rozszczelnienia instalacji. W przypadku gazów lżejszych od powietrza te miejsca będą pod stropem, w przypadku cięższych od powietrza – nad podłożem. Detektory gazów toksycznych często instaluje się w strefie oddychania. Trzeba uwzględnić ruch powietrza powstający w wyniku działania wentylacji, naturalnych przeciągów i konwekcji. Nie montuje się detektorów w pobliżu otworów nawiewnych i wywiewnych wentylacji, blisko bram, drzwi i okien. Nie nad gorącymi elementami, bo tam występują intensywne ruchy konwekcyjne powietrza. W tych miejscach wskazania detektorów mogą być niemiarodajne. Bardzo istotnym czynnikiem jest dyfuzja gazów. Powoduje ona, że gazy nie rozwarstwiają się, że nie tworzą się ostre granice stężeń, że z czasem stężenie gazu maleje. W normalnych warunkach gaz, nawet w wysokim stężeniu, nie stanowi zagrożenia – nie wybucha sam z siebie. Musi być inicjał wybuchu. Może to być płomień, iskra elektryczna, spawalnicza, mechaniczna lub z paleniska. Jeżeli monitorujemy gaz lżejszy od powietrza, a strop jest kasetonowy lub podzielony podciągami to w pierwszej kolejności instalujemy detektory w pobliżu urządzeń elektrycznych (oświetlenie, wentylatory, promienniki). Gaz w „pustym” kasetonie nie stanowi zagrożenia. Z czasem, w wyniku dyfuzji, jego stężenie spadnie poniżej DGW. Najłatwiej jest z dachami spadzistymi, z kalenicą. Detektory instaluje się w kalenicy. W halach oczywistą lokalizacją są słupy konstrukcji nośnej, ze względu na maksymalnie wykorzystaną powierzchnię okręgu określającego obszar działania pojedynczego detektora. Istotne jest, aby zapewnić łatwy dostęp do detektorów, aby bez trudu wykonywać niezbędne czynności eksploatacyjne. Dla ułatwienia dostępu detektory można instalować na wysięgnikach teleskopowych, składanych masztach, linkach i bloczkach, a nawet na pływakach.

Aby stacjonarny system detekcji gazów pracował prawidłowo muszą być spełnione 4 podstawowe warunki:

1. Właściwy dobór urządzeń uwzględniający warunki panujące w monitorowanym obiekcie oraz potrzeby użytkowników.

Należy uwzględnić temperaturę, wilgotność, obecność gazów zakłócających pomiar, zakres pomiarowy, sposób wizualizacji i archiwizacji wyników, konieczność sterowania urządzeniami wykonawczymi, konieczność stosowania zasilania awaryjnego. Bardzo istotne jest właściwe ustalenie progów alarmowych. Powinny one być na poziomie zapewniającym bezpieczeństwo, ponieważ zbyt nisko ustawione mogą wywoływać niepotrzebne alarmy i zakłócać funkcjonowanie monitorowanego obiektu.

2. Właściwy wybór miejsc instalowania detektorów.

Detektory wykrywają gaz w miejscu zainstalowania. Należy wybrać miejsca najbardziej prawdopodobnego gromadzenia się gazu i powstania zagrożenia. Trzeba uwzględnić ciężar właściwy gazu, współczynnik dyfuzji, ruch powietrza w monitorowanej strefie, lokalizację otworów wywiewnych i nawiewnych. Bardzo istotne jest zapewnienie łatwego dostępu do urządzeń.

3. Prawidłowe wykonanie instalacji systemu.

Urządzenia muszą być połączone prawidłowo, zgodnie z instrukcją, przy użyciu właściwych materiałów instalacyjnych. Instalacja i okablowanie winny być wykonane starannie, zgodnie z przepisami i obowiązującymi zasadami.

4. Prawidłowa, zgodna z instrukcją i zdrowym rozsądkiem eksploatacja systemu.

Dla prawidłowego działania systemu niezbędne jest przestrzeganie zasad określonych w instrukcji obsługi. Należy bezwzględnie przestrzegać terminów kalibracji detektorów, terminów kontroli pracy systemów, terminów wymiany akumulatorów. Kontrole powinny być przeprowadzane zgodnie z instrukcją a kalibracja wykonywana przez uprawnione laboratoria w warunkach określonych przez producenta.

Niezwykle ważną czynnością eksploatacyjną jest kalibracja. Polega ona na poddaniu sensora działaniu mieszaniny określonego gazu z powietrzem. Bardzo istotny jest sposób i precyzja przygotowania takiej mieszaniny oraz sposób jej podania na sensor. Kalibracja powinna być wykonywana zgodnie z procedurą określoną przez producenta. Tylko producent, znając konstrukcję urządzenia i parametry pracy sensora, może określić warunki kalibracji, które zapewnią prawidłowe wskazania. Bardzo ważne jest, aby robiły to osoby kompetentne. Nieświadomość faktu, że do prawidłowej kalibracji wymagana jest wiedza, doświadczenie i odpowiedni sprzęt, powoduje, że często ta tak ważna czynność eksploatacyjna zlecana jest firmom lub osobom zupełnie do tego nieprzygotowanym.

Nierzadko o wyborze zleceniobiorców decyduje cena usługi, a nie ich przygotowanie merytoryczne i techniczne. Wykorzystują to firmy nierzetelne. Podejmują się zleceń ze świadomością, że nie są w stanie ich należycie wykonać. Ale przekonanie, że zlecający nie ma możliwości weryfikacji ich pracy, popycha je do takiej nieodpowiedzialności. Zlecający powinien zawsze sprawdzać, czy zleceniobiorca ma uprawnienia, wiedzę i możliwości techniczne do przeprowadzenia określonych czynności eksploatacyjnych. Instrukcje obsługi z reguły zawierają informacje pomagające zweryfikować potencjalnych zleceniobiorców. W przypadku wątpliwości bardzo pomocny jest INTERNET. Łatwo można odnaleźć producenta lub dystrybutora urządzeń i uzyskać pomoc.

Oryginalne rozwiązanie ułatwiające kalibrację proponuje firma GAZEX. Detektory tej firmy wyposażone są w wymienny moduł sensora. Taki moduł zawiera sensor gazu i wszystkie niezbędne elementy elektroniczne potrzebne do jego prawidłowej pracy i kalibracji (wzorcowania). W przypadku konieczności kalibracji użytkownik może we własnym zakresie wymontować moduł sensora i przesłać go do właściwego laboratorium w celu kalibracji bądź wymienić na inny, już skalibrowany (usługa WPW – wzorcowanie przez wymianę). Operacje te są przeprowadzane bez konieczności demontażu detektora z  instalacji. To unikatowe rozwiązanie techniczne znakomicie ułatwia i obniża koszty eksploatacji systemów detekcji gazów. Inteligentne moduły sensorów wyposażone są w procesory i zapamiętują parametry pracy sensora, takie jak: ilość alarmów, czas pracy w stanach alarmowych, ilość przekroczeń zakresów pomiarowych oraz ewentualne stany awaryjne. Przy kalibracji można prześledzić, w jakich warunkach pracują detektory i, w razie potrzeby, dokonać korekt w ustawieniach parametrów pracy systemów, bądź zaproponować zmianę sensorów na inne, bardziej odpowiednie dla konkretnych warunków panujących w  monitorowanym obiekcie. W przypadku zmiany technologii w zakładzie pracy i zmiany rodzajów substancji niebezpiecznych nie trzeba wymieniać systemu detekcji – wystarczy wymienić moduły sensorów na odpowiednie do zmian, co jest rozwiązaniem prostszym, szybszym i tańszym. Co ważne, moduły te sygnalizują konieczność kalibracji sensorów.

Moduł z sensorem (od lewej): półprzewodnikowym katalitycznym elektrochemicznym infra-red

Sztandarowymi detektorami firmy Gazex są detektory serii DEX^®, spełniające wymogi dyrektywy Atex i mogące pracować w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Dzięki wymiennym modułom sensora mogą wykrywać różne gazy. Detektory wymagają modułów sterujących ( central). Moduły sterujące występują w wielu wersjach, mogą posiadać do 16 kanałów pomiarowych. W przypadku konieczności zastosowania większej liczby detektorów moduły sterujące można łączyć ze sobą. Kolejna generacja detektorów i modułów sterujących to urządzenia adresowalne, pracujące w standardzie RS-485 zgodnie z protokołem MODBUS RTU. Moduł MDD-256/T może nadzorować i zarządzać siecią detektorów (do 224 szt., w 7 strefach) oraz modułów dodatkowych (do 21 szt.) Zastosowanie modułów dodatkowych MDD-L32/T (wizualizacja stanów 32 detektorów), MDD-C32/T (32 wyjścia typu OC), MDD-R4/T (dodatkowe wyjścia stykowe) pozwala nie tylko łatwo i czytelnie wizualizować stany alarmowe detektorów ale również realizować skomplikowane scenariusze pracy urządzeń wykonawczych.

1.Zapis w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury [3]

§ 158. 1. Instalacje sygnalizujące niedopuszczalny poziom stężenia gazu mogą być stosowane w budynkach, w których jest ustanowiony stały nadzór, zapewniający podejmowanie działań zaradczych, a także w budynkach jednorodzinnych.

2. Czujki sygnalizujące niedopuszczalny poziom stężenia gazu w budynkach, o których mowa w ust. 1, powinny być instalowane w piwnicach i suterenach oraz w pomieszczeniach, w których istnieje możliwość nagromadzenia gazu przy stanach awaryjnych instalacji lub przyłącza gazowego.

3. Sygnały alarmowe stanu zagrożenia wybuchem w budynkach, z wyłączeniem budynków jednorodzinnych, powinny być kierowane do służb lub osób zobowiązanych do podjęcia skutecznej akcji zapobiegawczej.

4. Zabrania się instalowania urządzeń sygnalizacyjno-odcinających dopływ gazu do części mieszkalnej budynku wielorodzinnego. Nie dotyczy to indywi­dual­nych urządzeń sygnalizacyjno-odcinających dopływ gazu do odrębnych mieszkań.

5. Urządzenia sygnalizacyjno-odcinające dopływ gazu należy stosować w tych pomieszczeniach, w których łączna nominalna moc cieplna zainstalowanych urządzeń gazowych jest większa niż 60 kW.

6. Zawór odcinający dopływ gazu do budynku, będący elementem składowym urządzenia sygnalizacyjno-odcinającego, powinien być instalowany poza budynkiem, między kurkiem głównym a wprowadzeniem przewodu do budynku.

§ 176. 9. Do pomieszczeń technicznych z zainstalowanymi kotłami o łącznej mocy cieplnej powyżej 60 kW do 2000 kW, zlokalizowanych w budynku o innym przeznaczeniu niż kotłownia, należy doprowadzić odrębny przewód gazowy, z którego nie mogą być zasilane pozostałe urządzenia gazowe w tym budynku.

ZAPIS W ROZPORZĄDZENIU MINISTRA GOSPODARKI

§ 5. 1. Pracodawca dzieli przestrzenie zagrożone wybuchem na strefy, klasyfikując je na podstawie prawdopodobieństwa i czasu występowania atmosfery wybuchowej jako:
1) strefa 0 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, występuje stale, często lub przez długie okresy;
2) strefa 1 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania;
3) strefa 2 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres;
4) strefa 20 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu występuje stale, często lub przez długie okresy;
5) strefa 21 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania;
6) strefa 22 – przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia,utrzymuje się przez krótki okres.

¹⁾ Działanie sensora katalitycznego oparte jest na wykorzystaniu egzotermicznej reakcji katalitycznego utleniania. Sensor zawiera element aktywny, pokryty warstwą katalizatora i bierny – bez katalizatora. Oba elementy, umieszczone w odpowiednim układzie elektronicznym, mają identyczną rezystancję w tej samej temperaturze. W przypadku pojawienia się gazu palnego reakcja utleniania następuje tylko na elemencie aktywnym. Wydzielane ciepło jest proporcjonalne do stężenia gazu i powoduje wzrost temperatury i rezystancji elementu aktywnego. W układzie pojawia się napięcie, które łatwo zmierzyć i przetworzyć na wielkość stężenia gazu. Sensor nie jest selektywny – reaguje na każdy gaz utleniający się w obecności katalizatora. Przy jego pomocy można mierzyć stężenia gazów wybuchowych do 100% dolnej granicy wybuchowości.

²⁾ Sensor elektrochemiczny to rodzaj ogniwa wytwarzającego prąd elektryczny. Natężenie prądu jest proporcjonalne do stężenia gazu przenikającego do elektrolitu ogniwa. Dobierając odpowiedni elektrolit, można uzyskać wysoką selektywność sensora. Nie będzie ona stuprocentową, ponieważ sensor może zareagować na inne gazy o odpowiednich, zbliżonych do gazu mierzonego, właściwościach chemicznych. W trakcie pracy elektrolit się zużywa i to zużycie jest uzależnione od intensywności i czasu pracy sensora oraz stężenia gazów w jego otoczeniu. Producenci podają żywotność sensora w czystym powietrzu, a stopień jego zużycia można jedynie określić, stosując odpowiednią procedurę z użyciem mieszaniny wzorcowej gazu. Dlatego niezbędne jest dokonywanie kalibracji detektorów zgodnie z ich instrukcją obsługi. Służby ratownicze wykorzystujące takie detektory, dla bezpieczeństwa, wykonują kalibrację po każdej akcji, w której wystąpiło duże stężenie gazów. Ten rodzaj sensorów wykorzystywany jest głównie do detekcji gazów toksycznych.

³⁾ W sensorze półprzewodnikowym wykorzystuje się zjawisko powierzchniowej adsorpcji gazu na elemencie pomiarowym w ściśle określonej temperaturze. Zaadsorbowany gaz powoduje zmianę rezystancji półprzewodnika, która jest powiązana ze stężeniem gazu w powietrzu. Zmiana ta jest silnie nieliniowa i z tego powodu te sensory wykorzystuje się w detektorach progowych, sygnalizujących przekroczenie określonych stężeń gazów wybuchowych lub toksycznych. Odpowiednio dobierając skład półprzewodnika i temperaturę pracy elementu pomiarowego, można uzyskać znaczną selektywność sensora.

⁴⁾ W sensorze infra-red wykorzystuje się zjawisko pochłaniania promieniowania podczerwonego przez wiązania chemiczne w cząsteczkach gazu. Różne wiązania pochłaniają promieniowanie o charakterystycznej dla siebie długości fali. Można zmierzyć stopień pochłaniania promieniowania prześwietlającego komorę pomiarową i na tej podstawie określić stężenie mierzonego gazu. Ten rodzaj sensorów najczęściej wykorzystuje się w detektorach do precyzyjnego pomiaru stężeń CO₂, metanu i propanu-butanu.

⁵⁾ DGW – stężenie palnego gazu, pary, pyłu lub włókien w powietrzu, poniżej którego nie utworzy się atmosfera wybuchowa.

⁶⁾ GGW– stężenie palnego gazu, pary w powietrzu, powyżej którego nie utworzy się atmosfera wybuchowa.

⁷⁾ NDS – Wartość średnia ważona stężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu ośmiogodzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia ani w stanie zdrowia przyszłych potomków pracownika.

⁸⁾ NDSCh – Średnia ważona wartość stężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.

⁹⁾ NDSP – Wartość stężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.

2.Bibliografia

1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719.
2. Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. z dnia 18 września 2015 r. poz. 1422. dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1422/D2015000142201.pdf
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. 2002 nr 75, poz. 690.
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. Dz.U. z dnia 30 lipca 2010 nr 138 poz. 931
5. Karty charakterystyk substancji niebezpiecznych. Publikacje Centralnego Instytutu Ochrony Pracy.
6. Materiały wewnętrzne firmy GAZEX