Ścieki na terenach nieskanalizowanych to duży problem. Wyniki kontroli NIK

Ścieki na terenach nieskanalizowanych to duży problem. Wyniki kontroli NIK

Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, jak odprowadzane są ścieki na terenach nieskanalizowanych. Wnioski martwią: ścieki na terenach skanalizowanych trafiają do wód i ziemi. Odbiór przez tabor asenizacyjny czy oczyszczanie w przydomowych oczyszczalniach ścieków stanowi tylko margines ich “zagospodarowania”.

opracowano na podstawie komunikatów NIK z 14.12.2021 i 20.01.2022


Według danych GUS w 2019 r. dostępu do kanalizacji nie miała prawie połowa budynków mieszkalnych (prawie 29% ludności Polski). Mieszkańcy niepodłączonych budynków muszą mieć bezodpływowe zbiorniki na nieczystości ciekłe (szamba) lub przydomowe oczyszczalnie ścieków. Według GUS 87% budynków niepodłączonych do kanalizacji wyposażonych jest w zbiorniki bezodpływowe (szamba). Zbiorniki należy opróżniać z odpowiednią częstotliwością. Powinna tego pilnować gmina, bo to do jej zadań należy gospodarka ściekowa, w tym prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych. Jak jednak wskazuje NIK:

Według GUS na jeden „pojedynczy system kanalizacji” (zbiornik bezodpływowy lub przydomową oczyszczalnię ścieków) w 2018 r. przypadało 11,09 m3 odebranych ścieków. Tymczasem średnie zużycie wody przez czteroosobową rodzinę wynosiło wówczas 134,4 m3. To jasno pokazuje, że oczyszczaniu poddawano niewielką część ścieków, a większość zbiorników bezodpływowych nie była prawidłowo opróżniana. Pozostałe ścieki trafiały w stanie nieoczyszczonym do ziemi i wód.

NIK o zanieczyszczeniu wód ściekami pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych. Komunikat z 14.12.2021.

Ścieki na terenach nieskanalizowanych na przykładzie woj. opolskiego

Kontrola NIK w woj. opolskim (osiem gmin) wykazała, że w latach 2018-2020 nie zapewniono oczyszczenia około 2 mln m3 ścieków bytowych. Średnio było to 41% ogółu wytworzonych nieczystości ciekłych. Tylko 6% nieczystości ciekłych odbierano taborem asenizacyjnym, a 6% poddawano oczyszczaniu w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Zdaniem NIK świadczy to o powszechnym nielegalnym pozbywaniu się przez mieszkańców nieczystości ciekłych ze swoich posesji.

Procentowe ujęcie nieoczyszczonych nieczystości ciekłych w latach 2018-2020 w gminach objętych kontrolą. Opr. własne NIK
Procentowe ujęcie nieoczyszczonych nieczystości ciekłych w latach 2018-2020 w gminach objętych kontrolą. Opracowanie własne NIK

Gminy, choć organizacyjnie przygotowane do zadań związanych z gospodarką ściekową, mają problem z ewidencją szamb. W skontrolowanych gminach według stanu na koniec 2020 r. było zewidencjonowanych 7 776 szamb. Natomiast szacunkowa liczba budynków, które powinny mieć szamba lub oczyszczalnie przydomowe, na koniec 2020 r. wynosiła 10 826. Różnica to ponad 3 tysiące budynków potencjalnie niewyposażonych w takie instalacje. Gminy mają też ograniczoną wiedzę o zawartych przez właścicieli nieruchomości umowach na wywóz nieczystości.

Odsetek umów na wywóz nieczystości ciekłych w latach 2018-2020. Źródło: opracowanie własne NIK

Wskutek zaniechania przez gminy egzekucji od właścicieli nieruchomości obowiązków związanych z prawidłową obsługą instalacji do gromadzenia i oczyszczania ścieków „opłacało się” posiadanie nieszczelnego szamba, instalowanie „rurociągów” do odprowadzania ścieków np. do rowów lub nielegalne wywożenie nieczystości. Wszystko to kosztem tych, którzy uczciwie usuwają nieczystości.

NIK o zanieczyszczeniu wód ściekami pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych. Komunikat z 14.12.2021.

Brakowało także kontroli przedsiębiorców zajmujących się opróżnianiem zbiorników i transportem ścieków oraz weryfikacji ich sprawozdań kwartalnych. W przypadku nieterminowych lub nierzetelnych sprawozdań gminy nie nakładały kar administracyjnych. Natomiast w przypadku trzech gmin ścieki odbierali przedsiębiorcy, którzy nie posiadali zezwoleń na taką działalność.

Ustalenia tej kontroli wyraźnie zbiegają się z wynikami innej kontroli, pt. Zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem ściekami komunalnymi pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych (P/21/066).

Wnioski NIK

  • burmistrzowie i wójtowie powinni systematyczne kontrolować posiadanie umów dotyczących korzystania z usług asenizacyjnych oraz dowodów uiszczania opłat za te usługi. W przypadku stwierdzenia, że takich umów nie zawarto, gmina powinna organizować zgodne z prawem zastępcze opróżnianie zbiorników bezodpływowych (za odpowiednią opłatą);
  • obowiązujące w gminach regulaminy utrzymania porządku i czystości pod kątem określenia terminów opróżniania szamb powinny zostać ponownie przeanalizowane przez Wojewodę i zatwierdzone po poprawkach;
  • przedsiębiorcy zajmujący się wywozem nieczystości nie ponoszą konsekwencji braku składania merytorycznych sprawozdań.  Najwyższa Izba Kontroli złożyła zatem w tej sprawie wniosek o zmianę obowiązującego prawa do Ministra Infrastruktury.

Zdjęcie, grafiki i dane pochodzą z dwóch komunikatów NIK: o zanieczyszczeniu wód ściekami pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych oraz o realizacji zadań dotyczących odbioru nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych przez wybrane gminy województwa opolskiego.

Warto przeczytać także:

Leave a Comment