Operator pompy ciepła – obowiązki prawne

Operator – czyli najczęściej właściciel – pomp ciepła opartych o F-gazy ma wiele obowiązków prawnych. Realizację większości z nich zleca lub może zlecić instalatorowi. Mowa nie tylko o montażu czy kontroli szczelności, ale też wypełnianiu karty urządzenia. Jednak to wciąż operator pompy ciepła odpowiada za prawidłowy przebieg tych czynności!

Obowiązki operatora i kary za ich niedopełnienie (podobnie jak obowiązki instalatora pomp ciepła) wynikają bezpośrednio z tzw. ustawy F-gazowej [1]. Dotyczą wyłącznie urządzeń pracujących na czynnikach chłodniczych będących F-gazami. Są to m.in. R410A i R32 – informacja o zastosowanym czynniku znajduje się na tabliczce znamionowej. Ważna jest także wielkość napełnienia urządzenia, która opisywana jest w tonach CO₂eq (tzw. równoważny dwutlenek węgla). Ta informacja również znajduje się na tabliczce znamionowej. Obowiązki te nie dotyczą zatem właścicieli pomp ciepła na propan (R290) czy dwutlenek węgla (R744).

Operator pompy ciepła to osoba sprawująca rzeczywistą kontrolę nad pracą urządzenia – najczęściej właściciel lub użytkownik. I choć większość obowiązków faktycznie wykonuje odpowiednio wykwalifikowany instalator, za ich przeprowadzenie odpowiedzialny jest właśnie operator.

Warto pamiętać, że nieznajomość prawa nie zwalnia od odpowiedzialności.

Wykonawca i jego firma – z certyfikatem UDT

Instalacja (instalowanie), konserwacja lub serwisowanie pompy ciepła musi przeprowadzić uprawniony personel i przedsiębiorstwo (art. 5 ust. 312). To oznacza, że wykonawca:

• musi mieć certyfikat personalny (posiadanie takiego certyfikatu można sprawdzić w rejestrze UDT) oraz
• być zatrudniony w firmie, która ma certyfikat dla przedsiębiorców (certyfikowanie przedsiębiorcy znajdują się w rejestrze UDT).

Operator jest także odpowiedzialny za prawidłowo przeprowadzony odzysk F-gazów. Dotyczy to zarówno sytuacji przed końcowym unieszkodliwieniem urządzenia, jak i (jeśli konieczne) konserwacji lub serwisowania (art. 4 ust. 1, 412).

Jeśli operator zleci pracę osobie bez certyfikatu (czyli nieuprawnionej), jest winny niezapewnienia, aby zleceniobiorca miał odpowiednie uprawnienia. Wobec tego podlega karze od 600 zł do 4500 zł, wymierzanej przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w drodze decyzji administracyjnej.

Operator pompy ciepła odpowiada za szczelność instalacji!

Operator odpowiada także za pilnowanie szczelności instalacji:

• zapobieganie wyciekom i jak najszybsze dokonywanie napraw wykrytych nieszczelności (art. 3 ust. 112);
• dokonywanie regularnych kontroli szczelności przez uprawniony personel (art. 3 ust. 212) – a więc nie tylko przeprowadzenie samej kontroli, ale też przez wykonawcę z certyfikatem;
• dla urządzeń o napełnieniu czynnikiem o wielkości ponad 500 ton CO₂eq – instalacja systemu wykrywania wycieków. Należy go poddawać kontroli przynajmniej raz na 12 miesięcy (art. 3 ust. 312).

Zgodnie z ustawą F-gazową [1], jeśli pompa ciepła zawiera czynnik chłodniczy z grupy F-gazów w odpowiednio dużej ilości, wymaga regularnej kontroli szczelności, prowadzonej przez technika z certyfikatem F-gazowym (najlepiej pierwszej kategorii). Reżim obowiązkowych kontroli szczelności przedstawia się następująco:

• pompa ciepła hermetycznie zamknięta (monoblokowa) musi być kontrolowana pod względem szczelności co roku, jeśli zawiera co najmniej 10 ton ekwiwalentu CO₂. To rzadko się zdarza w przypadku domowych pomp ciepła – musiałoby to być np. 4,8 kg czynnika R410A). Urządzenie monoblokowe zawierające mniej czynnika nie wymaga kontroli szczelności.
  
• pompa ciepła niehermetycznie zamknięta (split) musi być kontrolowana pod względem szczelności co roku, jeśli zawiera co najmniej 5 ton ekwiwalentu CO₂. Na przykład będzie to pompa ciepła split, zawierająca co najmniej 2,4 kg czynnika R410A). Pompa ciepła split zawierająca mniej czynnika nie wymaga kontroli szczelności.

Operator musi więc dopilnować nie tylko terminów wykonania kontroli szczelności. Musi także upewnić się, że realizujący je wykonawca i zatrudniająca go firma mają odpowiedni certyfikat. Wynik kontroli szczelności należy wpisać do karty urządzenia w Centralnym Rejestrze Operatorów. Ważne jest, by z listy dostępnych w tej bazie czynności serwisowych wybrać “kontrola szczelności”. Czynność opisana inaczej nie będzie uznana za kontrolę szczelności, nawet jeśli faktycznie ją objęła.

Operator pompy ciepła odpowiada za rejestrację i prowadzenie dokumentacji urządzenia

Operator ma także obowiązek założyć kartę urządzenia dla pompy ciepła:

• hermetycznie zamkniętej (monoblokowej), jeśli zawiera co najmniej 10 ton ekwiwalentu CO₂ – do 15 dni od daty dostarczenia;
• niehermetycznie zamkniętej (split), jeśli zawiera co najmniej 5 ton ekwiwalentu CO₂ – do 15 dni od daty uruchomienia.

Założenie karty urządzenia, zwane też rejestracją, osoba upoważniona przeprowadza online w Centralnym Rejestrze Operatorów (CRO). Pierwszym krokiem jest założenie konta – po wypełnieniu danych kontaktowych konto weryfikowane jest przez Biuro Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu. Następnie operator może założyć karty urządzeń dla wszystkich posiadanych pomp ciepła. Dostęp do karty otrzymuje osoba wykwalifikowana – wykonawca z odpowiednim certyfikatem – który dokonuje wpisów dotyczących instalowania, konserwacji (w tym kontroli szczelności), napraw czy likwidacji. Wpisów może ewentualnie dokonać operator, ale w oparciu o protokół podpisany przez uprawnionego wykonawcę. Wpisów należy dokonywać do 15 dni od daty rzeczywistych działań związanych z pompą ciepła.

Dowiedz się więcej:

Centralny Rejestr Operatorów a fluorowane gazy cieplarniane

Dla operatora korzystne jest zawarcie kompleksowej umowy serwisowej, w której wskazane są wszystkie opisane zadania oraz warunki ich realizacji. Odpowiedzialny instalator wskaże operatorowi, jakie są jego obowiązki i wspomoże w ich realizacji.

Akt prawny

[1] Ustawa z dnia 15 maja 2015r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (tekst jednolity Dz. U. 2019 poz. 2158).

---

Nowe rozporządzenie F-gazowe

16 stycznia 2024 r. w pierwszym czytaniu Parlament Europejski przyjął propozycję nowelizacji tzw. rozporządzenia F-gazowego. Wynikają z tego nowe uwarunkowania i obowiązki dla rynku pomp ciepła, klimatyzacji i urządzeń chłodniczych.

Czytaj o nowym rozporządzeniu F-gazowym w Strefie Instalatora!