Regularna konserwacja central wentylacyjnych zapewnia utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie. Jest także warunkiem zachowania niezawodności i trwałości. Co ważne, stanowi także niezbędny warunek zachowania gwarancji producenta.
Konserwacja central – dużo elementów do przeglądu
Aby zachować gwarancję producenta na urządzenie, konieczne są regularne – udokumentowane! – przeglądy konserwacyjne (przeczytaj o wymogach przeglądu i innych warunkach gwarancji). Istotna jest także wymiana części eksploatacyjnych, czyli takich, które się naturalnie zużywają. Należą do nich na przykład filtry lub części mechaniczne – m.in. łożyska (ich czas eksploatacji często podawany w tys. godzin pracy ciągłej). Inne elementy – np. przepustnice, łopatki wentylatorów, lamele wymienników ciepła – łatwo się brudzą i do prawidłowego funkcjonowania potrzebują regularnego czyszczenia.
Zwykle, im urządzenie bardziej zaawansowane, tym więcej jest części eksploatacyjnych, w tym mechanicznych, których zabrudzenie lub zużycie może wyraźnie pogorszyć parametry pracy centrali.
Na czym polega konserwacja central?
Konserwacja central wentylacyjnych wymaga odpowiednich uprawnień. Jest to urządzenie elektryczne, więc serwisant powinien posiadać uprawnienia SEP do 1 kV. Coraz częściej centrala zawiera pompę ciepła z czynnikami chłodniczymi F-gazowymi. Warto więc mieć także certyfikat F-gazowy. Zwykle (ze względu na wielkość takiej pompy) nie jest on jednak obowiązkowy.
Producenci zwykle określają, jakich przeglądów i z jaką częstotliwością należy dokonywać. Doroczny przegląd powinien obejmować sprawdzenie następujących elementów:
- szczelność i ciągłość obudowy, w tym zabezpieczeń antykorozyjnych;
- połączenia kołnierzowe i śrubowe;
- czystość wentylatorów oraz stanu ich napędu (w tym łożysk);
- czystość i stan ogólny elementów takich jak czerpnie i wyrzutnie powietrza, przepustnice, tłumiki;
- stan wymiennika obrotowego (czystości i stanu napędu – paska, silnika, reduktora);
- stan wymienników krzyżowych;
- grzałki (stan techniczny i czystość) nagrzewnicy elektrycznej;
- stan nagrzewnic i chłodnic glikolowych lub na czynniki chłodnicze;
- szczelność instalacji chłodniczej
- szczelność instalacji glikolowej, stan mieszanki glikolowej
- poziom oleju w sprężarkach.
Ważna jest wymiana filtrów
Co oczywiste, wydajność filtrów spada wraz z czasem eksploatacji – tym szybciej, im bardziej zanieczyszczone jest powietrze zewnętrzne. Ze względu na duże zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego pyłem zawieszonym, częstotliwość kontroli i wymiany filtrów musi odpowiadać stanowi powietrza w danej okolicy.
Niewymienione w odpowiednim momencie, powodują więcej szkody niż pożytku. Nie spełniają swojej roli, a dodatkowo zwiększają opory przepływu przez centralę i zużycie prądu. Jeśli filtry wyposażone są w presostaty, układ automatyki zasygnalizuje konieczność ich wymiany. Wskaźnikiem jest tu spadek ciśnienia na filtrze powyżej wartości wskazanej w normie (zależy od rodzaju filtra).
Uwaga! Jeśli filtr jest uszkodzony, manometr lub presostat może nie wykazać faktycznego spadku ciśnienia. Dlatego przegląd konserwacyjny central powinien obejmować też sprawdzenie ogólnego stanu filtra.
Filtry jednorazowe (np. plisowane) należy wymienić, ale kasetowe mogą zostać zregenerowane. Matę filtracyjną należy przepłukać w ciepłej wodzie o maksymalnej temperaturze zalecanej przez producenta, Jeśli jest zbyt zabrudzona, należy dodać delikatnego detergentu. Matę trzeba dokładnie osuszyć przed włożeniem jej z powrotem do centrali. Jest to szczególnie ważne przy temperaturze powietrza niższej od 0°C.
Przegląd konserwacyjny central obejmuje kontrolę pracy wentylatorów
Wentylatory w centrali zwykle mają pracować z powietrzem czystym (bezpyłowym). To ważne – urządzenia pracujące w powietrzu zanieczyszczonym wymagają częstszej kontroli. W normalnych warunkach pracy wentylator należy sprawdzać średnio raz na pół roku (zalecenie większości producentów), a raz na rok należy sprawdzić i ewentualnie poprawić wyważenie wirnika.
Wirnik należy wyczyścić odkurzaczem lub na mokro łagodnym detergentem (łopatki wilgotną szmatką), zaś wnętrze obudowy odkurzyć. Trzeba także skontrolować łożyska – po określonym czasie eksploatacji musi wymienić je serwis fabryczny. Jeśli obrócony ręcznie wirnik wydaje dźwięk inny niż lekki szmer, trzeba sprawdzić stan łożysk i nasmarować je lub zlecić wymianę (serwisowi fabrycznemu). Łożyska mają określoną przez producenta żywotność teoretyczną (podawaną w tys. godzin). Po tym czasie musi jej wymienić autoryzowany serwis fabryczny. Wentylatory zwykle mają łożyska tzw. bezobsługowe, które nie wymagają smarowania. Jeśli łożyska takiego okresowego smarowania wymagają, wentylator ma osobną instrukcję obsługi.
W silniku trzeba sprawdzić połączenia elektryczne i mechaniczne, jakość przewodów i ich izolacji, opór izolacji uzwojeń. Należy także ocenić, czy:
- wirnik łatwo się obraca, jest wyważony i poprawnie zamocowany na osi oraz nie przesunięty w stosunku do leja wlotowego;
- wibroizolatory są dokładnie zamocowane i nieuszkodzone,
- połączenia elastyczne nie są uszkodzone,
- wszystkie śruby mocujące są dokręcone.
Jeśli stosowany jest wentylator z przekładnią pasową, należy przeprowadzać kontrole raz na kwartał. Pierwsza kontrola powinna się odbyć po pierwszych 25-30 h pracy. Należy każdorazowo:
- sprawdzić prawidłowy naciąg pasów – w razie potrzeby wyregulować je śrubą napinającą),
- sprawdzić czystość i stan pasów oraz rowków kół pasowych – zabrudzone należy oczyścić mieszanką glicerynowo-spirytusową, zaś zużyty pas należy wymienić. Jeśli jest więcej pasów, a zużył się tylko jeden, trzeba wymienić wszystkie),
- sprawdzić, czy osie kół są równoległe, a rowki kół – w linii prostej.
Wymiennik krzyżowy a obrotowy
Sprawdzenie stanu wymiennika krzyżowego sprowadza się do kontroli czystości. Należy sprawdzić stan aluminiowych lameli wymiennika oraz krawędzie płyt do głębokości 50 mm. Zabrudzone lamele trzeba ostrożnie oczyścić, aby ich nie uszkodzić czy nie odkształcić. Lamele można oczyścić odkurzaczem z miękką ssawką (od strony wlotu powietrza) lub przedmuchać sprzężonym powietrzem w kierunku przeciwnym do przepływu powietrza w wymienniku. W przypadku większych zabrudzeń można je umyć roztworem wodnym detergentu nie powodującego korozji aluminium,ewentualnie przepłukać strumieniem wody pod ciśnieniem. Po myciu wymiennik trzeba dokładnie osuszyć. Należy także sprawdzić stan tacy ociekowej, odkraplacza oraz syfonu wodnego oraz swobodę pracy by-passu (przepustnicy obejściowej).
Wymiennik obrotowy wymaga kontroli stanu technicznego części mechanicznych. Należy sprawdzić, czy:
- wirnik (rotor) obraca się bez oporu – jeśli stwierdzi się wyczuwalny opór, należy skorygować docisk szczotek uszczelniających;
- pasek napędowy wirnika jest czysty, nie ma widocznych uszkodzeń i nie ślizga się po części cylindrycznej wirnika;
- otwory wylotu powietrza są czyste.
Czystość nagrzewnic
Nagrzewnice elektryczne należy sprawdzać przynajmniej raz do roku (przed rozpoczęciem sezonu grzewczego). Należy sprawdzać połączenia elektryczne oraz stan techniczny (czystość i ewentualne odkształcenia) grzałek. Zabrudzeń nie wolno czyścić na mokro. Należy używać miękkiej szczotki, odkurzacza z miękką ssawką lub sprężonego powietrza. Przy nagrzewnicy elektrycznej trzeba też sprawdzić zabezpieczenie przed wzrostem temperatury przy zaniku przepływu powietrza. Funkcja ta powinna zacząć działać przy prędkości 1,5 m/s.
W przypadku nagrzewnic wodnych lub glikolowych zaleca się sprawdzanie ich stanu nie rzadziej niż raz na pół roku. Jeśli następuje przerwa w pracy centrali w czasie niskiej temperatury zewnętrznej, nagrzewnicę należy opróżnić i osuszyć strumieniem sprężonego powietrza.
Nagrzewnice należy odkurzać od wlotu powietrza, a przedmuchiwać sprężonym powietrzem – w kierunku przeciwnym do przepływu powietrza (równolegle do lamel). Lamele można też przemyć wodą z dodatkiem detergentu, który nie powoduje korozji aluminium i miedzi.
Podczas kontroli nagrzewnicy wodnej, konieczne jest też sprawdzenie szczelności połączeń hydraulicznych, nastawy zabezpieczenia antyzamrożeniowego oraz odpowiednie odpowietrzenie nagrzewnicy. Dla nagrzewnicy glikolowej trzeba też skontrolować stężenie glikolu oraz ciśnienie w instalacji hydraulicznej.
Chłodnice wodne, glikolowe i z czynnikami syntetycznymi
Czyszczenie chłodnicy jest podobne do czyszczenia nagrzewnicy. Odpowiedniej troski wymagają tace skroplin (tace ociekowe), odkraplacze oraz system odpływu skroplin. Tace i odkraplacze należy myć ciepłą wodą z dodatkiem lekkiego detergentu. W przypadku osadzania kamienia trzeba użyć także roztworu wodnego środka odkamieniającego. Konieczne jest sprawdzenie drożności systemu odpływu skroplin, jak i syfonu wodnego.
W przypadku chłodnicy glikolowe trzeba sprawdzić zawartość i gęstość glikolu w obiegu, porównując otrzymane wartości z parametrami w dokumentacji dla konkretnego urządzenia.
Przed umyciem chłodnicy na czynnik syntetyczny ciepłą wodą (powyżej 40°C) trzeba odessać czynnik chłodniczy do zbiornika. Warto zwrócić uwagę, że prace przy układzie chłodniczym wymagające ingerencji w czynnik chłodniczy mogą wykonywać wykwalifikowani w tym celu pracownicy (z certyfikatami F-gazowymi).
4. Personel wykonujący czynności w zakresie instalacji, kontroli szczelności, konserwacji lub serwisowania urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych lub pomp ciepła, jak również systemów ochrony przeciwpożarowej, zawierających substancje kontrolowane oraz odzysku substancji kontrolowanych z tych urządzeń […] obowiązany jest do posiadania certyfikatów dla personelu, o których mowa odpowiednio w ust. 1 lub 2. (art. 20.4 Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych).
Niektórzy producenci zastrzegają, że w układ chłodniczy można ingerować wyłącznie za zgodą producenta centrali.
Niekłopotliwe, ale ważne – czerpnie, przepustnice, tłumiki
Czerpnie powietrza zewnętrznego narażone są na zanieczyszczenia grube, np. liście, papier, śmieci. Należy je kontrolować możliwie często (np. raz na miesiąc).
Przepustnice wymagają kontroli czystości oraz sprawdzenia, czy pracują płynnie i swobodnie raz do roku. Zabrudzoną przepustnicę należy oczyścić odkurzaczem przemysłowym z miękką ssawką lub przedmuchać sprężonym powietrzem. Dopuszczalne jest też umycie elementu wodą po ciśnieniem z dodatkiem odpowiednich środków myjących. Po oczyszczeniu przepustnicy należy sprawdzić jej szczelność po zamknięciu, szczególnie od strony powietrza zewnętrznego, gdyż w przeciwnym wypadku, może dojść do zamarznięcia nagrzewnicy wodnej.
Kontroli stanu czystości wymaga też sekcja tłumienia – kulisy (wypełnione wełną mineralną) można zdemontować, ale też oczyścić wewnątrz centrali. Należy je oczyścić odkurzaczem z miękką ssawką albo wytrzeć miękką tkaniną na mokro (nie wolno stosować wody pod ciśnieniem). Przy dużych zabrudzeniach można użyć nylonowych szczotek, uważając, by nie uszkodzić powłoki kulis.
Przegląd central kończy się sprawdzeniem i dokumentacją
Po przeprowadzonym przeglądzie należy sprawdzić, czy wszystkie elementy pracują poprawnie. Należy także wyregulować parametry pracy urządzenia. Należy odnosić się tu do indywidualnych parametrów urządzenia, podanych w ofercie czy karcie technicznej. Zarówno konserwację, jak i pomiary kontrolne trzeba odnotować w dokumentacji (np. “książka serwisowa”). Formę dokumentacji czasem określa producent, czasem klient, a czasem to instalator musi coś podpowiedzieć. Dokumentacja każdego przeglądu powinna zawierać datę (co pozwala na utrzymywanie reżimu serwisowego), zakres czynności, wyniki pomiarów kontrolnych oraz dane serwisanta.
Konserwacja central jest zwykle wolna od błędów, ale nie od niedbałości
Producenci central często podkreślają, że wykonawcom (serwisantom) nie brakuje wysokich kompetencji technicznych. Problemem jest raczej zbyt swobodne podejście do zaleceń. Oto powtarzające się zastrzeżenia.
- nieautoryzowane czynności konserwacyjne, np. samodzielne wykonywanie prac, które (według DTR) wymagają zgody producenta. Takie działania mogą dodatkowo pogorszyć stan centrali. Jeśli wykonywane są w okresie gwarancyjnym, powodują wygaśnięcie gwarancji.
- dowolne stosowanie zamienników. Podzespoły nie powinny być przypadkowe. Na przykład pasek napędu niewiadomego pochodzenia czy filtr typu “no name” zamieniają parametry pracy urządzenia w… listę życzeń.
- brak dbałości o szczegóły. Zdarza się np. niedokładne dosuszenie podzespołów, które potem pracują w temperaturze 0°C lub stosowanie zbyt agresywnych detergentów. Stanowi to problem szczególnie przy myciu elementów aluminiowych czy miedzianych.
- brak staranności w zakresie BHP. Producentów niepokoi np. to, że serwisant (nawet doświadczony) “zapomina” o odłączeniu zasilania centrali podczas prac konserwacyjnych…
