Połączenia rur w instalacji sanitarnej wymagają precyzyjnie wykonanego uszczelnienia. Odpowiednio dobrane i zastosowane materiały uszczelniające pozwolą zachować szczelność instalacji oraz ciągłość ich parametrów także na połączeniu.
Gwintowane połączenia metalowe
Tradycyjnie jako materiały uszczelniające instalatorzy stosują pakuły. Są to włókna konopne lub lniane, dostępne w formie warkoczy, motków lub na szpulach. Ponieważ pakuły są pochodzenia naturalnego, pod wpływem wilgoci szybko uległyby degradacji. Dlatego są stosowane wraz z pastami uszczelniającymi. Pasty poprawiają szczelność połączenia gwintowanego, jednocześnie chroniąc je przed wpływem czynników zewnętrznych.
Pasty uszczelniające stanowią mieszaninę olejów (głównie parafinowego), środków impregnujących i stabilizatorów. Każda pasta dostępna na rynku ma określone przeznaczenie – np. do instalacji wody pitnej, c.w.u., c.o., gazowych, chłodniczych etc. – co wpływa na jej parametry robocze. Wśród parametrów tych należy wskazać zakres temperatury roboczej (standardowo -30 – +150°C) oraz maksymalne ciśnienie, które zależy od rodzaju obsługiwanej instalacji. Pasta powinna być stabilna, nierozpuszczalna w wodzie, nierozwarstwiająca się na frakcję stałą i oleistą, bezzapachowa (lub mająca delikatny zapach) oraz łatwa do zmycia z rąk. W handlu pasta uszczelniająca dostępna jest w tubkach bądź puszkach. Często sprzedawana jest w zestawie z pakułami.
Inne materiały uszczelniające dla połączeń metalowych
Alternatywą dla zestawu pakuły-pasta uszczelniająca są żywice beztlenowe, znane także jako pasty anaerobowe. Przeznaczone są do samodzielnego uszczelniania połączeń gwintowych metalowych (np. w instalacjach gazowych, wody zimnej i ciepłej, c.o.). Uszczelnienie za pomocą tego środka następuje na drodze polimeryzacji. W temperaturze powyżej 10°C półpłynna pasta nałożona cienką warstwą na gwincie utwardza się do trwałego połączenia. Gotowe połączenie może działać w temperaturze -55-150°C i pod ciśnieniem 20 bar. Wydajność polimeryzacji zależy od materiału, z którego wykonane jest połączenie. Na przykład dla armatury wykonanej ze stali i niklu polimeryzacja przebiega szybciej. Dla złączek z brązu i mosiądzu proces jest wolniejszy. Pasty powinny spełniać wymagania normy PN-EN 751-1:2005 Środki uszczelniające do metalowych połączeń gwintowych będących w kontakcie z gazami 1., 2. i 3. rodziny i wodą gorącą — Część 1: Anaerobowe środki uszczelniające. Na rynku występują w buteleczkach z aplikatorami.
W przypadku połączeń wykonanych z różnych materiałów, np. instalacji miedzianej z rurami stalowymi lub z grzejnikami aluminiowymi, sprawdzą się uszczelnienia o charakterze dielektrycznym. Dielektryczne materiały uszczelniające, użyte na styku dwóch metali, ochroni cały układ przed korozją elektrochemiczną. Taką rolę spełniają m.in. taśmy teflonowe, zgodne z normą PN-EN 751-3:2005 Środki uszczelniające do metalowych połączeń gwintowych będących w kontakcie z gazami 1., 2. i 3. rodziny i wodą gorącą — Część 3: Niespiekane taśmy PTFE.
Taśmy teflonowe sprawdzą się także jako uszczelnienie instalacji z tworzyw sztucznych.
Połączenia gwintowane z tworzyw sztucznych
Taśmy teflonowe (PTFE) są stosowane do uszczelnienia połączeń gwintowanych w instalacjach z PVC i CPVC. Nie wchodzą one w reakcję z wodą i nie wpływają na jej własności fizykochemiczne, w tym smak i zapach. Mają bardzo wysoką odporność temperaturową (zakres -260-260°C), dobrze sprawdzają się przy wysokim ciśnieniu (do 20 MPa). Ciekawym rozwiązaniem alternatywnym dla taśm są nici (sznury) uszczelniające, wykonane z tworzyw sztucznych. Każdy ich rodzaj wyróżnia się nieco innymi własnościami. Nici teflonowe są odporne na wysoką temperaturę. Nici nylonowe i aramidowe (kevlarowe) cechują się wysoką wytrzymałością na zerwanie. Na rynku występują także nici poliamidowe oraz grafitowe, węglowe, na bazie włókien szklanych i ceramicznych.
Połączenia kołnierzowe
Do uszczelniania połączeń kołnierzowych tradycyjnie stosuje się uszczelki dociskowe, wykonane z elastycznych tworzyw sztucznych. Na rynku są jednak dostępne także tzw. uszczelki płynne. Są to masy z tworzyw sztucznych (np. na bazie poliuretanu). Za pomocą wygodnego aplikatora nakłada się je na uszczelniane powierzchnie, a następnie wykonuje połączenie. Uszczelnienie wykonane za pomocą uszczelki płynnej cechuje się wyjątkową szczelnością – płynna masa wypełnia wszelkie chropowatości uszczelnianych powierzchni. Uszczelki płynne, które następnie wulkanizują, cechują się odpornością na wysoką temperaturę i ciśnienie. Są odporne także na naprężenia, powstające w połączeniu w wyniku wibracji i ruchów cieplnych (rozszerzanie/kurczenie).
Uszczelki płynne wykonane z tzw. silikonu wysokotemperaturowego (odporność do 285°C) znajdują zastosowanie do wykonania uszczelnień przy urządzeniach grzewczych. Mogą być stosowane także w pompach oraz silnikach innych maszyn. Silikon wysokotemperaturowy charakteryzuje się odczynem lekko kwaśnym, może więc wchodzić w reakcję z miedzią.
Przeczytaj także o najczęściej stosowanych systemach instalacyjnych pod kątem materiałów i połączeń!
Zdjęcie główne: João Jesus z Pexels
